راه‌برد عبادتین و تقویت قدرت مذهبی فاطمیان مصر

راه‌برد عبادتین و تقویت قدرت مذهبی فاطمیان مصر[1] فاطمه جان احمدی[2] حیات مرادی[3] چکیده طرح موضوع عبادتین (ظاهری و باطنی) در اوضاعی که بحران مذهبی دامن‌گیر خلافت فاطمیان شده بود، راهی برای برون‌رفت از معضلات فکری و فرهنگی خلیفه فاطمی الحاکم بامر الله (411-386 ق) بود. ظهور غُلات اسماعیلی و پیدایی شِقاق میان داعیان دربار و خیزش بحران فکری در جامعه اسماعیلی، جز با استوار کردن مبانی فکری و اعلام دیدگاه امام و داعیان فاطمی، چاره‌پذیر نبود. حمیدالدین کرمانی نظریه‌پرداز دربار فاطمی با طرح موضوع عبادتین افزون بر ایجاد انتظام فکری در جامعه اسماعیلی، آرامش و اقتدار و مشروعیت مذهبی امام، خلیفه را احیا کرد. این نوشتار به روش توصیفی ـ تحلیلی در پی دست‌یابی به معنای طرح‌واره عبادتین است و به چگونگی کاربست این نظریه به حل بحران و قدرت‌افزایی امام فاطمی پاسخ می‌گوید. دست‌آورد پژوهش، هم‌سویی عبادت ظاهری و باطنی و لازم و ملزوم بودن آنها با یک‌دیگر است. تفکر مذهبی اسماعیلیه نخستین، با موضوع ترک عبادات ظاهری سازگار نیست و هرگز خروج امام فاطمی را از جایگاه امامت و رسیدن او را به مقام خدایی، نمی‌پذیرد.   [1]. تاریخ دریافت 24/12/92، تاریخ پذیرش 8/5/93. [2]. دانشیار دانشگاه الزهرا، گروه تاریخ، تهران، ایران. [email protected] [3]. دانشجوی دکتری دانشگاه الزهرا، گروه تاریخ، تهران، ایران. [email protected]